Op maandag 21 oktober werden in de Vrolikstraat nieuwe struikelstenen (Stolpersteine) gelegd. Dit keer bij Vrolikstraat 281, waar tijdens de oorlog onder meer Salomon Vischschraper woonde. Salomon werd, evenals zijn broer David, tijdens de razzia’s op 22 en 23 februari 1941 opgepakt en weggevoerd naar Duitsland. Hij overleed in mei van dat jaar in kamp Buchenwald aan ‘akute Herzswäche’, acuut hartfalen.
Salomon was getrouwd met Judith Vischschraper-Nebbig. Zij hadden twee kinderen, zoontje Levie (Loetie) en dochtertje Mia. Judith en Levie overleefden de oorlog. Ook voor Judith, Levie en Mia werden struikelstenen geplaatst.
Wat zijn struikelstenen?
Sinds 1992 maakt kunstenaar Gunter Demnig steentjes met een messing bovenlaag die gelegd worden in de stoep voor de laatste (vrij gekozen) woning van iemand die tijdens de Tweede Wereldoorlog slachtoffer geworden is van de nationaal-socialistische beweging. De stenen worden op aanvraag gemaakt en gelegd.
Salomon’s zoon Levie, die geboren was op twee dagen voor de Duitse inval in Nederland, overleefde de oorlog in de onderduik. Levie is twee jaar geleden overleden maar zijn vrouw Jonnie en zoons Frank en Patrick waren aanwezig bij het plaatsen van de struikelstenen. Zij hadden, samen met zus Kim, de struikelstenen aangevraagd. Ook twee kleindochters van Levie en hun kinderen waren aanwezig. Vier generaties dus!
Iedere plaatsing van struikelstenen is bijzonder. Dit keer had de locatie echter extra betekenis, ten eerste omdat hier buurtkamer Oase is gevestigd en ten tweede omdat hier de oorsprong ligt van het bijzondere herdenkingsproject Namen en Nummers. Dit project vond van 2012 tot 2020 elke 4 mei plaats op het Kastanjeplein. Op Vrolikstraat 281-III woonde beeldend kunstenaar Ida van der Lee. Haar onderzoek naar de geschiedenis van haar woning leidde uiteindelijk tot het project Namen en Nummers (zie de website van Namen en Nummers voor meer informatie).
Frank Vischschraper, kleinzoon van Salomon, hield direct na de plaatsing een toespraak waarin hij uitvoerig inging op de omstandigheden toentertijd waarin zijn familie en andere families in deze buurt leefden.
De hele toespraak kunt u hieronder lezen:
Door familie en buurtbewoners werden
bij de struikelstenen lichtjes geplaatst
en steentjes en bloemen gelegd.
Waarom steentjes?
Steentjes leggen bij een graf of monument is een Joods gebruik. Een oeroude traditie, op te vatten als een teken dat het graf – of in dit geval monument – met een bezoek wordt vereerd. Als je een Joods graf of Joodse begraafplaats bezoekt, zie je ook vaak steentjes op de graven liggen.
De familie Vischschraper is bijzonder warm en hartelijk ontvangen door de mensen van buurtkamer Oase en een vijftiental buurtbewoners die Oase regelmatig bezoeken. Familie en buurtbewoners konden zo op informele wijze hun kennis en gevoelens delen over wat er is gebeurd tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Het was een bijzondere gebeurtenis, een bijzondere dag.
Foto's: Gerrie Buijze
Comments